O istoriji tango muzike se može čitati, pisati i pričati danima. Ono što ću pokušati ovim tekstom je da vas, makar donekle, uvedem u bogatu priču o korjenima, nastanku i razvoju muzike bez koje ne bismo mogli zamisliti jedan od najpopularnijih plesova na svijetu.
Tango, kao prepoznatljiva vrsta muzike i plesa, svoj nastanak veže za radničku klasu u susjednim lukama Buenos Airesa (Argentina) i Montevidea (Urugvaj, Bog te video). Svi izvori ističu veliki uticaj afričkih zajednica i njihovih ritmova, dok su instrumenti i tehnike sviranja koje su donijeli emigranti iz Evrope, početkom 20. vijeka, imali glavnu ulogu u krajnjoj definiciji tango muzike.
U početku tango su svirali emigranti u predgrađu Buenos Airesa, od poslednjih decenija 19. vijeka, a kasnije i Montevidea. Potrajalo je dok tango nije postao popularan u širim krugovima. Početkom 20. vijeka bio je omiljena muzika razbojnika i gangstera koji su posjećivali bordele, u gradu koji je, zbog velikog broja emigranata pristiglih u potrazi za poslom, brojio čak i 100 hiljada muškaraca više u odnosu na broj žena.
Prvu tango „grupu“ činila su dva Afro-Argentinca „El Negro“ Casimiro Alcorta (violina) i „El Mulato“ Sinforoso (klarinet), koji su radili male koncerte u Buenos Airesu od ranih 1870ih. Casimiro, poznat i kao jedan od očeva tanga, bio je autor mnogih kompozicija, od kojih su poznate „Entrada prohibida“, koju kasnije potpisuju braća Teisseire, kao i „Concha sucia“ (Prljava školjka), kojoj tri decenije kasnije Francisco Canaro vrši promjene u tekstu i potpisuje je pod nazivom „Cara sucia“ (Prljavo lice). Oni su bili autori i izvođači mnogih ranih tango kompozicija, koje su sad označene kao anonimne, jer u to vrijeme autori nisu bili naviknuti da potpisuju svoja djela.
Kako su u korijenima tanga veliki uticaj imali emigranti i robovi u Argentini i Urugvaju, sama forma tango muzike se kroz godine značajno mijenjala. Vjerovatno je da tu originalnu tango muziku, koja je svirana na njihovim okupljanjima i zabavama radničke klase, ne bismo baš lako mogli poistovjetiti sa tango muzikom kakvu danas znamo.
Kao i mnogi drugi stilovi popularne muzike, tango je poistovjećivan sa nižom klasom i rađeno je na tome da mu se uticaj ograniči, u čemu, na sreću, nisu bili uspješni. Prva generacija tango izvođaća, kao i prva etapa u tango muzici je poznata kao „Guardia Vieja“ (Stara Garda). Kao i za većinu dešavanja iz tog perioda, ne postoje precizni datumi i postoji dosta različitih informacija, ali Nacionalna tango akademija Argentine ovu etapu stavlja u razdoblje između 1895. i 1925. godine. Nju odlikuje samo nastajanje tanga, kao i formalizacija i društveno prihvatanje. U to vrijeme, prve kompozicije dobijaju svoje mjesto u mislima i srcima ljudi višeg staleža cijele Argentine i Urugvaja. Jedna od omiljenih je bila „El Enterriano“ argentinskog pianiste Rosenda Mendizabala, dok je prvi snimljeni tango bio „El choclo“ Angela Villolda. Snimio ga je u Parizu, jer u Argentini tada još uvijek nije postojao muzički studio. Kako je popularnost tango muzike rasla, neizbježno je stigla i do srca Buenos Airesa, gdje je počela biti izvođena među srednjom i višom klasom, u plesnim dvoranama i pozorištima. Mlađe generacije imućnih noblesa postaju ambasadori tango muzike i plesa na svojim putovanjima, čime postaje prepoznat i van granica Južne Amerike.
1910e godine iz Njemačke u Buenos Aires stiže bandoneon, koji postaje neraskidivi dio tango muzike. Juan Maglio Pacho je u velikoj mjeri zaslužan za to, zahvaljujući popularnosti njegovih snimaka bandoneona, praćenog flautom, violinom i gitarom. Ubrzo posle bandoneona i klavir dobija svoje mjesto u tango kompozicijama. Roberto Firpo i njegov čuveni orkestar su imali najveće zasluge za to, a još jedan od prvih pianista je bio Agustin Bardi, koji je autor mnogih značajnih kompozicija kao što su „Gallo ciego“, „Nunca tuvo novio“… Guardia Vieja dostiže besmrtnost zahvaljujući djelu mladog Urugvajca Gerarda Matosa Rodrigueza, čuvena „La cumparsita“. Prvenstveno komponovana kao marš, koji je Roberto Firpo preradio i adaptirao za tango, dostiže svjetsku slavu, koja je prati i danas. La Cumparsita je neizostavni dio svake milonge i svaka (ozbiljnija) milonga završava nekom varijantom ove planetarno popularne kompozicije.
Sam prelaz etapa Guardia Vieja (Stara Garda) i Guardia Nueva (Nova Garda) nije najjasnije preciziran (po NTAA je to 1925. godina) , ali se nekako veže uz njegovo ime. Carlos Gardel, folk pjevač koji je, svojim prvim snimljenim tangom „Mi noche triste“ (Moja tužna noć), zauvijek povezao tango sa osjećajem tragične ljubavi iz stihova te pjesme. Gardel pravi revoluciju u tangu, jer donosi vrlo kvalitetan glas u žanr koji je već izrodio odlične kompozitore i muzičare, ali još nije bio pronašao velike pjevače, ili način pjevanja koji odgovara ritmu. Guardia Nueva se poklapa i sa popularizacijom muzike usled otkrića radia i zvučnog filma. Revolucionarni izumi koji na veliko platno dovode i Gardela, koji postaje internacionalna zvijezda.
Tango ubrzo postaje popularan i u Evropi i sjevernoj Americi, orkestri putuju i sviraju u svim glavnim gradovima. Vođe orkestara poput Firpa i Francisca Canara flautu zamjenjuju kontrabasom, tekstovi pjesama su i dalje tipično mačo, uglavnom kriveći žene za nebrojena slomljena srca i neuzvraćene ljubavi. Klasično obučavani muzičari dugo nisu povezivani sa tango muzikom, sve dok Julio De Caro, violinista, nije osnovao orkestar i učinio tango elegantnijim, sofisticiranim, kao i donekle usporio tempo muzike. U Argentini, a sada već i u svijetu, se 11. Decembar slavi kao dan tanga, jer su baš tog datuma rođeni i Gardel i De Caro.
Guardia Nueva je izrodila mnoštvo orkestara, kao i stilova i načina interpretacije tango muzike. Osvaldo Fresedo je došao razvijajući poseban stil, integrišući harfu, vibrafon, pa čak i bubnjeve. Dajući veliku važnost pjevaču razvio je elegantan stil, omiljen u višim klasama. Iz njegovog orkestra dolazi i pianista Carlos Di Sarli, koji kasnije sa uspjehom nameće svoj sopstveni stil i orkestar. Gardel je za to vrijeme postao solista i nastavio uspon u karijeri sve do svoje tragične smrti, čime ostavlja neizbrisiv trag u istoriji tango muzike.
Gardelova smrt (1935. g.) je stavila tačku na tradicionalnu tango istoriju, omogućavajući dolazak „Zlatnog doba“ tanga, koja naglasak stavlja na velike tango orkestre, a ne na pojedinačne pjevače. Gardelova smrt je donijela i velike podjele između podržavaoca tradicionalizma, Canarovi sledbenici među kojima su bili Juan D’arienzo i Rodolfo Biagi i evolucionara, koji su išli Fresedovim i De Carovim stopama, poput Anibala Troila i Di Sarlia. Evolucionari su ipak pobijedili, uspijevajući da popularizuju dolazak velikih orkestara, sačinjenih od preko 12 muzičara.
Najpoznatiji orkestri te ere bili su pod vođstvom D’arienza (poznatog kao „kralj ritma“), Anibala Troila, Osvalda Pugliesea, Di Sarlia (koji čine veliku četvorku tango muzike, smatraju se najvažnijim i najuticajnijim), Francisca Canara, Biagia, Angela D’Agustina, Osmara Maderne, Lucia Demarea i mnogih drugih. Svima njima ćemo posvetiti posebnu pažnju u sledećim tekstovima, počevši, naravno, od velike četvorke. Jer upravo ova era je najznačajnija u razvoju tango muzike. Muzika je pravljena, prilagođena i namijenjena plesačima i njihovom uživanju. Najveći dio muzike, koja se pušta i na ovdašnjim milongama dolazi upravo iz ove ere i od ovih neprevaziđenih orkestara. U toku ove ere tango je zaista uspio da postane svjetski ples, sa popularnošću koju su imali foxtrot i rumba. Zlatna era tanga dolazi do svog kraja negdje početkom 50ih godina, sa usponom rock’n’roll-a. Taj uspon je, donekle, bio poseldica političkog stanja u zemlji, činjenice da su zabranjivana javna okupljanja, a neki muzičari, poput Huga del Carrila, Nelly Omar, Hectora Maurea, su bili progonjeni od strane vlasti, zbog svojih ideja. Naravno tango muzika nije nestala kada je rock’n’roll zavladao svijetom, već je samo poprimila novi oblik.
Evoluciju tango muzike od početka 50ih obilježio je Astor Piazzola, čija kompozicija „Adios Nonino“ je postala jedna od najuticajnijih ikada napisanih. Muzički stil Tango Nuevo razbija konvencije postavljene tradicionalnim tango pravilima, što je odmah izazvalo negodovanje kod starih izvođača i ljubitelja tradicionalnog tango zvuka. Oni nisu željeli promjene, kao ni usvajanje novih muzičkih instrumenata kao što su električna gitara ili saksofon. Neki od najzapaženijih kompozitora Tango Nuevo muzike su bili Osvaldo Pugliese, Ariel Ramirez i Juan Carlos Cacere. Tango Nuevo je uključio mnoge Jazz uticaje, složene harmonije i razrađene aranžmane muzičke scene Buenos Airesa 70ih, a taj stil su popularizovali Litto Nebbia, Siglo XX i Buenos Aires 8.
Tango razvoj nije stao kod Tango Nueva, već se i dalje mijenjao i u 21 vijeku dobio oblik Neotango. Ovaj skorašnji trend se može opisati kao elektro tango, gdje se uticaj elektronske muzike osjeća u rasponu od suptilnog do dominantnog. Tanghetto (Enjoy the silence, Una llamada…) i Carlos Libedinsky (Gente que si, Mi Buenos Aires querido…) su dobri primjeri suptilnog korišćenja elektronskih elemenata. Muzika i dalje ima taj poseban osjećaj, kompleksnu ritmičku i melodičku zamršenost, koja čini tango tako jedinstvenim. Gotan Project, Bajofondo Tango Club, Electrocutango su još neki od primjera Neotanga.
Poslednjih godina sve je više modernih tango orkestara, koji sviraju tradicionalnu tango muziku iz Zlatne ere, samo u nekim modernijim aranžmanima. A ima i onih koji komponuju nove pjesme po ugledu na te tradicionalne orkestre. Color tango, Solo tango orquesta, Tango Bardo, Orquesta romantica milongera, samo su neka od značajnih imena u današnjem tango svijetu i sigurna karta za uživanje u dobrim nastupima. Sa naših prostora najpoznatiji je Beltango orkestar iz Beograda, čije izvođenje „Tango para ella“ (Tango za nju), kompozitora Aleksandra Simića, je prva kompozicija u koju sam se beskrajno zaljubila, kada sam ulazila u tango svijet.
Čak se i naš instruktor, Milovan Medojević aka Medo, izuzetno uspješno okušao u komponovanju tango muzike. Njegova kompozicija „Tango ćutanja“ u aranžmanu Tanguango orkestra iz Beograda (divnih dama, koje smo imali čast više puta da slušamo i plešemo uz njihovo izvođenje i u Crnoj Gori) izvedena je u prepunom KICu, uz nastup naših instruktora Jelene i Ivana (u svemu ovome možete uživati na snimku ispod)
Do nastavka priče o tango muzici…
Zagrljaj.
Ostali članci u serijalu:
Juan D’Arienzo – I dio